الگوی شطرنجی کلاس اول ابتدایی، نکات آموزشی و سوالاتی جذاب

آموزش الگوی شطرنجی کلاس اول شاید در نگاه اول ساده به‌نظر برسد، اما بسیاری از معلمان باتجربه معتقدند همین بخش‌های ظاهراً ساده بیشترین تأثیر را بر درک الگوها و ساختارهای ریاضی در سال‌های بعد دارند. وقتی کودک الگو را درست نفهمد، طبقه‌بندی، روندها و تفکر منطقی هم برایش دشوار می‌شود. در سال‌های اخیر، بسیاری از معلمان تازه‌کار و حتی داوطلبان استخدامی آموزش‌وپرورش گزارش داده‌اند که با وجود مطالعه‌ی کتاب‌های درسی، نکات ظریفی در تدریس الگوها وجود دارد که در منابع عمومی به‌خوبی توضیح داده نشده است؛ نکاتی که معمولاً تنها در تجربه‌ی واقعی تدریس در کلاس اول مشاهده می‌شود. در این میان، کارگاه‌های ریاضی با بازی به سبک ریبازی تحولی نوآورانه در آموزش این مفاهیم ایجاد کرده‌اند.. در این مقاله، بخشی از همین نکات تخصصی درباره الگوی شطرنجی مطرح می‌شود؛ نکاتی که دانستن آن‌ها برای هر معلم پایه اول—و هر داوطلب استخدامی که می‌خواهد در مصاحبه‌ها با اعتمادبه‌نفس درباره روش تدریس صحبت کند—اهمیت زیادی دارد.

⭐ نکات ریز و کلیدی در آموزش الگوهای شطرنجی کلاس اول ابتدایی

آموزش الگوهای شطرنجی در کلاس اول یکی از مهم‌ترین بخش‌های یادگیری مفاهیم پایه‌ی ریاضی است. اگر این آموزش به‌درستی انجام شود، نه‌تنها توانایی تحلیل الگو در دانش‌آموز تقویت می‌شود، بلکه پایه‌های مهارت‌های مهمی مانند جمع، تفریق، مقایسه، نظم عددی و حتی مقدمات ضرب و تقسیم نیز شکل می‌گیرد. برای دستیابی به یک یادگیری عمیق و ماندگار، رعایت نکات زیر ضروری است: ۱. آموزش واژه‌های کلیدی الگو به‌صورت شهودی و قابل‌لمس پیش از هر فعالیت، لازم است واژه‌های مهم و پرکاربرد را با تأکید و مثال‌های عینی برای کودکان جا بیندازیم؛ واژه‌هایی مانند:نظم، تکرار، قسمت تکرارشونده یا بخش‌های مثل هم. کودکان باید این مفهوم‌ها را ببینند، لمس کنند، بسازند و درباره‌شان حرف بزنند. مثلاً با ابزار ریبازی می توان یک الگوی ساده را ساخت و به صورت شهودی قسمت های تکرار شونده و نظم موجود در الگو را به دانش آموز نشان داد. [caption id="attachment_11597" align="aligncenter" width="300"] تصویری برای آموزش نظم و قسمت تکرار شونده الگو[/caption] ۲. طراحی سؤال‌های چالشی و هدفمند کیفیت آموزش الگوهای شطرنجی به کیفیت سؤال‌هایی که از کودک می‌پرسیم بستگی دارد. سؤال‌های خوب باعث می‌شوند کودک:

• دقیق‌تر نگاه کند.
• منطق الگو را کشف کند.
• و آن را به زبان خودش توضیح دهد.

پرسش‌ها باید ساده، هدفمند، مرحله‌به‌مرحله و تفکربرانگیز باشند و کودک را در مسیر درست هدایت کنند، نه اینکه صرفاً او را سرگرم کنند. در زیر به چند نمونه از سوالاتی که در مورد تصویر بالا طراحی می شود، می پردازیم: الف: قسمت های تکرار شونده الگو را از هم جدا کن. ب: الگو چند قسمت تکرار شونده دارد؟ ج: در هر قسمت از چه شکلهایی استفاده شده است؟   ۳. ایجاد بستری برای رشد مفاهیم جمع، تفریق و ضرب

• آموزش الگوهای شطرنجی فرصتی طلایی است تا مفاهیم ریاضی بدون فرمول و بدون سختی، در ذهن دانش‌آموز شکل بگیرد؛ مثلاً:
• جمع با شمردن مربع‌های دو قسمت تکرارشونده
• تفریق با حذف یک رنگ از یک قسمت

این یادگیری ضمنی و مفهومی باعث می‌شود دانش‌آموز در پایه‌های بالاتر یک سروگردن از بقیه جلوتر باشد.   ۴. پرسیدن و بازخوردگیری برای تثبیت یادگیری معلم باید همواره با پرسیدن سؤال‌های سنجشی مطمئن شود که دانش‌آموز: الگو را دیده، تکرار را تشخیص داده، قسمت‌ها را مقایسه کرده و مفهوم را فهمیده است، نه اینکه فقط تقلید کرده باشد. مثلاً: «چرا فکر می‌کنی این قسمت کامل است؟» یا «اگر ادامه بدهی، قسمت بعدی چه شکلی می‌شود؟» این نوع پرسش‌ها، یادگیری را عمیق و پایدار می‌کند.   ۵. آموزش به کمک ابزار و فعالیت‌های عملی مهم‌ترین اصل آموزش در الگوهای شطرنجی کلاس اول ابتدایی در این است که کودکان باید با ابزار کار کنند. با چیدن مهره‌ها، رسم شکل‌های شطرنجی، ادامه دادن الگو، ساختن قسمت‌های تکرارشونده و کشیدن خطوط دور واحدهای کامل، می‌توان تمام اهداف بالا را به‌صورت کاملاً کاربردی و جذاب به دست آورد. ابزارهای ساده مانند: مهره، چینه، کاغذ شطرنجی، مداد رنگی، کارت الگو و بخصوص پکیج آموزشی ریبازی به یادگیری سرعت، کیفیت و پایداری بیشتری می‌دهند.

چگونگی آموزش الگوی شطرنجی کلاس اول ابتدایی به سبک ریبازی

در سبک ریبازی، طراحی سؤال‌ها باید طوری باشد که هر مفهوم جدید همراه با مرور مفاهیم قبلی آموزش داده شود. سؤال‌ها باید خلاقانه، کوتاه و هدفمند باشند تا دانش‌آموز در لحظه فکر کند و کل کلاس درگیر یادگیری شود. در این روش، معلم با طرح پرسش‌های هوشمندانه، هم یادگیری را عمیق‌تر می‌کند و هم توجه و مشارکت همه‌ی دانش‌آموزان را حفظ می‌کند. نکات مربوط به مثال زیر (الگوی شطرنجی کلاس اول ابتدایی):

1. ابتدا قسمت های تکرار شونده را برای کودک توضیح دهید. مثلا در الگوی اولی تصویر زیر وقتی دور قسمت تکرار شونده ( یعنی قسمت هایی که مثل هم در حال ساخته شدن هستند.) را خط بکشید می بینند که هر قسمت یعنی چه.

مثال: تصویر زیر را خوب نگاه کن و سپس به سوالات جواب بده. سه الگو در تصویر بالا می بینید. الگوها را از بالا به پایین می شماریم. سوالات مربوط به الگوی اولی: برای پاسخگویی به سوالات ابتدا باید تدریس را کامل انجام دهید.

• الگو را تا جایی که می توانی در جدول ادامه بده.
• حالا به الگوی ادامه داده شده نگاه کن. چند واحد ( قسمت تکرار شونده ) کامل کشیدی؟
• به یک واحد کامل (قسمت تکرار شونده کامل ) نگاه کن. در هر واحد چند مربع قرمز هست؟
• به همان واحد ( قسمت) نگاه کن. مربع های قرمز و سبز هر قسمت با هم چندتا می شوند؟
• به سه واحد کامل الگو (سه قسمت تکرار شونده الگو) نگاه کن. سه قسمت با هم چند مربع قرمز دارند؟ به تعدادشان چوب خط بکش.
• حالا تمام مربع های سه قسمت را با هم بشمار و بگو چند مربع می شوند؟ به تعداد آنها چوب خط بکش.

سوالات مربوط به الگوی دومی:

• چند واحد کامل (قسمت تکرار شونده کامل) در الگو می بینی؟
• به یک واحد کامل (قسمت تکرار شونده کامل) نگاه کن. کدام رنگ بیشترین تعداد را دارد؟
• مربع های آبی پنج واحد کامل (قسمت تکرار شونده کامل) را بشمار. حالا به تعدادشان چوب خط بکش.
• مربع های قرمز چهار قسمت تکرار شونده کامل را بشمار. سپس به تعدادشان چوب خط بکش.
• حالا مربع های قرمز و سبز دو قسمت تکرار شونده کامل را بشمار. بگو با هم چندتا می شوند و به همان تعداد چوب خط بکش.

سوالات مربوط به الگوی سومی:

• یک قسمت تکرار شونده کامل را پیدا کن و دور آن خط بکش.
• حالا الگو را تا جایی ادامه بده که قسمت های تکرار شونده کامل شوند.
• به یک قسمت تکرار شونده نگاه کن. بگو چند مربع دارد؟
• رنگ های مربع هایی را که در هر قسمت تکرار شونده کامل استفاده شده است، نام ببر.
• الگو را تا جایی که می توانی ادامه بده. حالا چند جمله درباره اش بگو. مثلا چند قسمت تکرار شونده کامل کشیدی. چند مربع قرمز داری؟ کدام رنگ بیشتر است؟ و ...

نکته : یک معلم باید دقت کند که چگونه سوالات مربوط به موضوع الگوی شطرنجی کلاس اول ابتدایی را مطرح و تدریس کند.
اولین سوال درباره الگوی اول، یکی از چالش‌های اصلی معلمان کلاس اول ابتدایی است که در انتقال مفاهیم آن به دانش‌آموزان با مشکلات زیادی مواجه می‌شوند. سوال زیر را برای الگوی اولی صفحه شطرنجی تدریس می کنیم. سوال اول این بود: الگو را تا جایی که می توانی ادامه بده. برای شفاف‌سازی فعالیت و پاسخگویی به سوال شما توسط دانش‌آموزان، حتماً این توضیح را بیان کنید: «دانش‌آموزان عزیز، الگو را تا جایی که در جدول خانهٔ خالی وجود دارد ادامه دهید. لازم نیست حتماً یک قسمت تکرارشونده را کامل کنید؛ کافی است الگو را طبق همان نظم تا آخرین خانهٔ ممکن ادامه دهید.» توضیحِ کامل برای ادامه دادن الگوی شطرنجی بچه‌ها، ابتدا به اولین قسمت تکرار شونده الگو نگاه کنید. آخرین مربع این قسمت چه رنگی است؟ سبز حالا به شروع قسمت بعدی نگاه کنید. بین مربع سبز و شروع قسمت بعدی چند خانه فاصله داریم؟ یک خانه پس شما هم یک خانه خالی فاصله بگذارید تا قسمت بعدی شروع شود. حالا می‌خواهیم قسمت جدید را بکشیم: ۱. اولین رنگی که باید بکشیم چیست؟ قرمز ۲. چند تا قرمز باید بکشیم و چگونه؟ دو تا قرمز، کنارِ هم پس دو مربع قرمز کنار هم بکشید. مرحله بعدی: رنگ بعدی چیست؟ آبی به نظرتان آبی را کجا باید بکشیم؟ بعد از قرمز دوم، اما در ردیف پایینی آن پس خانه بعدی قرمز را نگاه کنید و ردیف پایینی آن یک مربع آبی بکشید. مرحله بعدی: رنگ بعدی چیست؟ سبز به نظر شما سبز را باید کجا بکشیم؟ بعد آبی ولی خانه ردیف بالایی قسمت تکرار شونده ما کامل شد. الان چند قسمت کشیدید. تدریس را که انجام دادید، برگردید و سوالات مربوط به الگوی اولی داخل تصویر را بپرسید.

تمرین برای تدریس الگوی شطرنجی کلاس اول ابتدایی برای معلمان پایه اول و معلمان متقاضی استخدامی آموزش و پرورش:

• الگوی دومی داخل تصویر بالا را برای دانش آموزان کلاس اول تدریس کنید.

به سوالات زیر توجه داشته باشید:

• برای شروع تدریس، چه نوع سؤال‌هایی می‌توان طرح کرد؟
• چه تعداد سؤال برای گفت‌وگو با دانش‌آموزان مناسب است؟
• چه مفاهیمی را می‌توان با موضوع «الگوی شطرنجی کلاس اول ابتدایی» مرتبط کرد و مرور نمود؟
• و در پایان، چه روش‌هایی برای ارزیابی دانش‌آموزان در این درس پیشنهاد می‌شود؟

الگوی شطرنجی در کلاس اول ابتدایی زمانی برای دانش‌آموزان جذاب می‌شود که به شکل بازی آموزش داده شود. بیایید ببینیم چگونه می‌توان بازی را برای کودکان جذاب کرد تا با ما همراه شوند و مفهوم را به خوبی بیاموزند.

یکی از روش‌های خلاقانه برای تدریس الگوی شطرنجی کلاس اول ابتدایی، استفاده از جدول‌هایی است که روی سطح زمین طراحی می شوند. حالا در حیاط مدرسه یا کف کلاس و یا هر جای مناسب دیگری که می توانید.

معلم می‌تواند از جدول‌های شطرنجی لمینت‌شده که خانه های آن مطابق با اشکال هندسی پکیج ریبازی است، استفاده کند و سوالات زیادی برای دانش آموزان به صورت عملی طرح نماید.

دانش‌آموزان با کمک این جدول‌ها و ابزارها، به صورت عملی و دست‌ورزی، می‌توانند الگوهای مختلف را بسازند و یاد بگیرند. این روش باعث می‌شود بچه‌ها بیشتر علاقه‌مند شوند و بهتر مفاهیم الگوها را درک کنند.

این تصویر مربوط به فعالیت یکی از مربیان ریبازی در کارگاه ریاضی با بازی است.  در این فعالیت، مربی همراه با دانش‌آموزان پایه اول ابتدایی، یک جدول شطرنجی را به صورت عملی ایجاد کرده است. مربی با استفاده از محتوای آموزشی ریبازی، درسِ الگوهای شطرنجی را برای دانش‌آموزان جذاب، قابل لمس و کاملاً قابل درک کرده است..

این روش باعث شده بچه‌ها با لمس و ساختن الگوها به شکل عملی، علاقه بیشتری به یادگیری پیدا کنند و مفاهیم الگوها را بهتر درک نمایند.

تمرین اول برای معلمان برای آموزش الگوهای شطرنجی کلاس اول ابتدایی

• برای این که متوجه شوید آیا تدریس الگوی شطرنجی کلاس اول ابتدایی را درست فرا گرفته اید، برای تصویر زیر یک تدریس بنویسید. ( برای آشنایی بیشتر با نحوه تدریس در کارگاه ریاضی با بازی، الگوی اولی از بالا را به عنوان نمونه ارائه کرده‌ایم)

تدریس الگوی شطرنجی کلاس اول ابتدایی که به صورت خطی است را در کارگاه ریاضی با بازی به صورت زیر ارائه می دهیم. ( از بالا به پایین الگوها را می شماریم.) فرآیند آموزش الگوی اولی : شروع درس (آماده‌سازی ذهنی – ۳۰ ثانیه)

«بچه‌ها، فقط نگاه کنید… تصویر الگو جلوی شماست.
 از اول تا آخر الگو را با چشم‌هاتون دنبال کنید.»

 

... جهت مشاهده ادامه مطلب باید عضویت ویژه داشته باشید.

شما می توانید از طریق لینک زیر نسبت به تهیه اشتراک ویژه اقدام نمایید.

< خرید اشتراک ویژه >